-Анатолий Васильевич, Сіз бүгінде белгілі адамсыз, аты үлкен әріппен жазылатын Ше-
берсіз. Осы жолға қысқаша шолу жасап көрсек қайтеді?
-Болады. Павлодарда дүниеге келдім. Фотоаппаратты мектеп жасында алғаш қолға ұстадым.
Содан бері айрылмас серік болып келеді. Ата-анам мен достарымды, таныстарым мен бейтаныстарды, тауықтарым мен итімді суретке түсіруден бастадым. Бара-бара суреттің мазмұнына, көркемдігіне мән бердім. Суретім қараған адамды ойландыратындай етуге
тырыстым. Одан кейін, ол суреттер тамсандыратындай қылғым келді. Көрмелерге қатысып, жүлде алғым келді. Міне, жол содан басталды. «Генерал болғысы келмеген солдат – солдат емес» деген осы...
Содан соң армия, аудандық, облыстық газеттердегі фототілшілік, республикалық басылым-
дар, ҚазТАГ, ТАСС, Интерфакс, Елбасының жеке фотосуретшілігі... Халықаралық конкур-стар, жүлделер... Шет елдер, саяхаттар...
Міне, сонымен жүріп алпыс деген жасқа да келіп қалыппыз. Журналистер жиі қоятын бір сұрақ бар: «Қалай шебер болдыңыз?» дейді. Сөздің шыны керек, мен өмірімде басқа кәсіп істеп көрген жоқпын. Осы өнерді сүйдім, өмірлік серік қылдым, оның бар қиындығына
төздім. Тоқтап қалғаным жоқ, ілгері ұмтылдым. Сондықтан, менің шеберлігім – құдай дарытқан қасиет пе, әлде, еңбекқорлықтан жиналған тәжірибе ме, өзім де айыра алмаймын. Сірә, соңғысы шығар.
-Жаңа айтқандай, қаншалықты белгілі, беделді адам болсаңыз да, бір көрген, тіл-
дескен танысыңызды ол басшы болса да, малшы болса да, екінші көргенде құшақтап амандасып жатасыз. Сондықтан, Сізбен танысқан әр адам Сізді «досым» деп жүреді. Қарапайымдылық – бойға біткен қасиет пе әлде қалыптасқан дағды ма?
-Екеуі де. Қазіргі дәрежеме біреудің қолдауымен, көтермелеуімен емес, ауыр еңбекпен
жеттім. Сол еңбегіммен жиналған тәжірибемнің арқасында Елбасының жанында да, әлемдік
деңгейдегі тұлғалардың бірқатарының жанында да жүрдім. Сонымен қатар жайлауға шығып,
ағаш үйде малшымен u1073 бірге дәмдес болдым. Шахтаға түсіп, көміршінің қайласын ұстадым, Тайландта балықшылармен бірге ау тарттым, Австралияда қолтырауын аулау-шылармен бірге балшық кештім, тағысын тағы адамдармен жолдас болдым. Айсағали,
осылайша 40 жылдық еңбек жолымда көзім анық жеткен нәрсе – адамның адамнан артық-шылығы жоқ, тек оның өмір жолдары ғана әртүрлі қалыптасады. Кез-келген адам өнерді жақсы көреді, жер жүзінде қаншама мың кәсіп болса да, солардың бәрі өнердің айналасында топтасады. Әркім өзінше сыншы, өзінше талғамы
бар. Маған үйірсек болған адам – менің өнерімнің тұтынушысы әрі сыншысы. Ендеше, олармен дос болудан мен неге қашамын? Шала таныс адамдар мені «дос» десе, менің дәрежем одан өсе түспей ме? Демек, менің жаман адам болмағаным ғой?
-Адам болғасын оның жақсы-жамандығы атқаратын қызметімен, ақшасының аз-
көптігімен емес, адамдық қасиетімен өлшенеді демексіз ғой. Кез-келген адам өнерді
жақсы көреді дейсіз, ал, сол өнерді бағалай ма? Біздің елімізде.
- Неге бағаламасын? Рас, кез-келген туынды халықтың көңілінен шыға қояды деп дәмеленіп керегі жоқ, халық талғампаз. Бірақ, Айсағали, есіңде болсын, әр өнер адамы өз аудиториясын таба білуі тиіс. Музыканы түсінбейтін адамдар болады, оларға жаңа шығарған әніңді бағалата
алмайсың. Живописті түсінбейтін адамдар болады, олар үшін Ван Гогтың картинасы мен менің шатпақтағанымның арасында айырмашылық жоқтың қасы. Ал, фото өнері – өнер ретінде Батыста қашаннан жоғары бағаланып келсе де, посткеңестік елдерде өнер ретінде енді ғана қалыптасып келеді. Сондықтан, біз үшін өз аудиториямызды табу қиындау. Сен өз
көрмеңді ұйымдастырдың, қалай қабылданды?
-Менің көңілім толмады. Жаңағы сіздің айтқаныңыздай, өз аудиториямды таба алмаған сықылдымын.
-Міне, міне... Жаңа көрініп келе жатқан живописші де, жаңа көрініп келе жатқан фотосуретші де алдымен өз қауымына, яғни, өнер адамдары мен сыншыларына танылып алуы керек. Олардың сынын есту керек, олардың мақтауын есту керек. Бұл үлкен сабақ болады, болашақта қателеспеуге жақсы. Сенің өз мақсатың болды, алда қолға алғалы отырған жобаң бар, сондықтан қолыңнан не келетінін іс басында отырған лауазымды тұлғаларға көрсетуің керек болды. Сондықтан, аудитория жөніндегі әңгімені бұл жерде айтпауға да болар. Бірақ, біз екеуміз тәжірибелі мамандармыз, өнерге жаңа келген жастарға осыны айтуымыз керек.
-Сіз үшін фото – өнер ме, бизнес пе?
-Екеуі де. Фотосуретшілікке тек өнер ретінде қарап, тек әсемдік, жан ләззаты үшін айналыссаң, күн көре алмайсың. «Досыңды шығынға батырғың келсе, оған фотоаппарат сыйла» деген сөз бар, нағыз шын сөз. Бұл өнер – қымбат хобби. Сиқыры бар, бір еліктің екен, тоқтау қиын. Бірақ, кәдімгі суретші құсап, кенепке бояу жағумен шектеле алмайсың, қымбат аппаратура керек, қымбат линзалар керек, суретті халыққа көрсету үшін үлкен қылып шығару
керек, рамкалар керек, қысқасы, керек зат таусылмайды. Оның бәрі ақша! Бұл өнерге басың бір байланды екен, тақырға отырғың келмесе, бизнеске айналдыруға тура келеді. Немесе, басқа бір табысты кәсіппен айналыса жүріп, тек қол боста ғана ермек қылумен шектелу керек. Ал, менің қолымнан басқа кәсіп келмейді, бұл – мен үшін әрі кәсіп, әрі өнер. Бір танысым айтатын, «Фотоаппараттың қорабына: «Абайла, шығынға батырады!» деген
ескертпе жазып қою керек» деп. Шын сөз.
-Жас фотосуретшілер арасынан Астанада, Алматыда, басқа өңірлерде сізге бәсекелес бола алатындар бар ма?
-Толып жатыр. Қазіргі жастар шетінен талантты. Бәрін тізіп айтпай-ақ қояйын. Өзің жақсы білетін Андрей Астафьев деген жігіт бар. Ол археолог, фотосурет – ол үшін күнкөріс көзі емес. Бірақ, суреттері тамаша, шебер жігіт. Аз түсірсе де мәз түсіреді. Жалпы, Маңғыстау
– фотосуретші үшін нағыз Клондайк, ерекше өлке. Мен бұл жаққа сонау Алматыдан арнайы келіп апталап жүріп аралап жұмыс істеп кетемін. Кешегі көрмеге қойылған 60 сурет – сол жұмыстарымның бір бөлшегі ғана. Бірақ, Маңғыстаудың бар сұлулығы мен асқақтығын, байлығы мен бағасын жалғыз Устиненко түгел көрсете алмайды. Осы кезге дейін бұл өлкенің өз Устиненкосы шықпай жүргеніне таңғаламын. Бірақ, шығатын шығар. Сөзсіз шығады. Бірақ, мен қызғанбаймын. Мен бұл өлкені қанша қадірлеп, жақсы көргеніммен, бұл жердің өз перзентіндей жүректен шығара жүректерге жеткізе алмауым мүмкін. Маңғыстаулық жас
фотоәуесқойларға да айтарым осы...
Сұхбаттасқан – Айсағали ҚЫДЫР.
* * *
Басқа да фотоәуесқойларға берері болар деп жариялап отырмын. А.Қ.
Комментариев нет:
Отправить комментарий