пятница, 5 октября 2007 г.

700 жылға тарта тарихы бар

Күні кеше әріптесіміз Айсағали Қыдыр мен Ираннан оралған оқымысты бауырымыз Нияз Тобыштың бірлесіп шығарған «Тотынама» атты кітап қолымызға тиді. Әріптесімізді осы жаңалығымен құттықтай отырып, оқырмандарымызға қызықтыболар-ау деген бірнеше сұрақ қойып едік…

-Айсағали, Нияз екеуіңіздің кітабыңыз құтты болсын. Бірақ, бұл кітаптың басқа кітаптардан гөрі жолы өзгешелеу сияқты…

-Дұрыс айтасың. Бұл кітапты біздікі деуге бола қоймас. Кітаптың алғысөзінде жазғанымыздай, «Тотынаманың» тарихы тым әріден басталады. Бұл кітап о баста алғаш рет көне үнді тілінде жазылып, жарық көрген. Хижраның 730- жылында, қазіргіше айтсақ, сонау 1340 жылдары оны парсының Зияеддин Нахшаби деген ақыны парсы тіліне аударыпты. Бүгінде дүние жүзінің бірнеше тіліне аударылып, жүздеген мың данамен тарап кеткен « Тотынаманыњ» мына данасының шыққанына да 100 жылдан асқан екен. Осы ескі кітап маған әкемнен мұраға қалған. Өмір бойы теңізші болған, мен үш жасқа толған кезде бақилық болып кеткен әкемнің маған қалдырған мұрасы осы сияқты үш-төрт кітап болыпты. Сауатсыз шешем бұлардың не кітап екенін тап басып айта алмады. «Әкең тоты құс туралы әңгімелер айтып отыратын еді» деген сөздерді жас кезімде айтатын сияқты еді. Кейінірек бұл кітаптарды «Құран» деп, биігірек жерге іліп қойып жүрді. Мен он алты жасқа келгенде шешем де ақіреттік сапарға аттанып кетіп, одан соң мен кітаптардан көз жазып қалдым. Араға аттай жиырма бес жыл салып, ойда жоқта сол баяғы күйінде, тозығы жеткен ақ матаға оралған сол кітаптарды қолға қайта түсірудің сәті түсті. Арабша жазылған сол кітаптарды оқымысты бауырымыз Ниязға көрсеттім. «Мынау – Құран,- деді бірін ашып көріп,- Мынау араб қарпімен татарша жазылған, ғашықтық туралы әңгімелер екен, әттең, не басы, не аяғы жоқ дүние болып шықты. Ал мынауың салмақты нәрсе. Парсыша жазылыпты. Аты- «Тотынама». Көне шығыс әдебиетінің ең құнды мұраларының бірі» -деп «Тотынаманың» тарихын айтып берді. Содан соң екеуміз ол парсыдан аударып, мен әдеби өңдеп, кітап қылып шығаруға келістік. Журналисте тыным бар ма, уақыт тапшылау болып, жыл жарымда зорға дайындап, шығарған түріміз.

-Небары 100 данамен шығыпты ғой?

-Соған да шүкір. Ақша таба алмадық. Мынаны Ақтау мемлекеттік университеті өз қаржысына, өз баспасынан басып шығарды. 100 дананың сексенін өз кітапханаларына таратқалы отыр. Қалған жиырмасын Нияз екеуміз бөліп алдық. Қазір қолымызда бір-бір данадан қалыпты, қалғандарын жақсы көретін ағаларымызға сыйлаппыз.

-«Тотынама» деген кітап қазақ тілінде бұрын да жарық көрген деседі ғой?

-Солай деседі. Бірақ таба алмадық. Бірақ, білетін ағаларымыз ол кітап кеңестік идеологияға сай діни мағыналарынан жұрдай боп айырылған, тек «Мың бір түн» сияқты аңыз әңгімелер түрінде ғана қалған дейді. Біз парсыдан бізге жеткен кітаптың бір де бір сөзінің мағынасын өзгертпей, діни тағлымдарын сол күйінде сақтадық. Осы күйінде ол өте бағалы, құнды кітап деген бағасын беріп отыр ағаларымыз.

-«Айсағалидың тілі шұрайлы, әдемі жазылыпты» деп мақтап жатыр.

-Рахмет. Еңбегіңді жақсы бағалағанға не жетсін.

-Енді оны көбейтіп бастыру керек. 100 дана деген дым емес қой.

-Нияз екеуміз де жалақыға ғана күнелтіп жүрген адамдар екенімізді білесің ғой. Қаражат жағы жетпейтін болды. Меценаттар табатын шығармыз, қалың оқырман қауымның игілігіне бере алармыз деп үміттеніп отырмыз.

-Сенің өзіңнің де бір кітабың дайын тұрған сияқты еді. Былтыр бастырам деп талаптанып жүр едің, арты не болды?

-Дым болған жоқ. Сол қаражат жоқтықтан бастыра алмадым. «Әттең тонның келтесі-ай» -деген осы, бауырым. Шынымды айтсам, «Тотынаманы» шығаруға көмектесетін адам табарыма сеніп отырған жоқпын. Өз кітабыма қайғырып отырғаным жоқ, ақыр басылар. Бірақ, діни ғибраты, имандылық тағлымы бар «Тотынаманың» елге тезірек тарағанын құдайдан тілеп отырған жайымыз бар.

-Кітапты компьютермен құрастырып, түгелдей баспаға дайындаған өз ұлың Талғат екен. Бұл оның тырнақалдысы ғой, солай ма?

-Иә, өзімізде дизайнер-бет құрушы болып істеген тәжірибесі бар ғой. Қазір шетелдік компанияда Ай-Ти оператор болып істейді.

-Оған да бұрынғы әріптестерінің «құтты болсын» деген ақ тілегін жеткізгейсің. Енді «Тотынаманың» кемі 3 мың данамен жарыққа қайта шығар күнінде бірге тойлайтын болайық, Айсеке. Еңбектеріңіз жансын.

Г.Балманова

«Маңғыстау»

* * *

Бұл сұхбат «Маңғыстау» газетінде 2005-жылдың қазанында шықты. Өкінішке орай, «Тотынама» әлі шыққан жоқ. «Әттең, тонның келтесі-ай...»

Комментариев нет:

Мен туралы

Айсағали Қыдыр, фотожурналист, облыстық "Маңғыстау" газетінде жұмыс істейді.
Powered By Blogger

Фотожурналистің блогы сізді қызықтырар ма еді?