пятница, 5 октября 2007 г.

ФОТОӘУЕСҚОЙ-2

Цифрлы фотоаппараттар шыққанға дейін үстемдік еткен пленкалы фотоаппараттар негізгі екі топқа бөлінді. Олар – кадр көлемі 24х36 мм болатын кіші форматты және кадр көлемі 45х60 немесе 60х60 мм болатын, жалпақтығы 60 миллиметрлік пленка қолданылатын орта форматты аппаратура. Орта форматты аппаратураны, көлемі кемінде 6х9 сантиметр немесе одан да үлкен фотопластиналар салып түсіретін үлкен форматты аппаратураны көбіне осы өнерді ақша табу жолына айналдырған кәсіби фотографтар қолданды. Кадр көлемі үлкен болғасын одан шығарылатын сурет сапасы да кіші форматтағыдан әлдеқайда жоғары, бірақ бұлар ауыр әрі қымбат келетін. Сондықтан, қалың көпшілік кіші форматты фотоаппараттарды пайдаланды. Кәдімгі пленка салып түсіретін Зенит, ФЭД, Зоркий, Киев, Силуэт, т.т. сияқты фотоаппараттарды кім білмейді, міне, осылардың бәрі де кіші форматты аппараттарға жатады. Бүгіндері дүкендерде толып тұрған ауызекі тілде «мыльница» деп аталып жүрген шетелдік компакт-камералар да осындай кіші форматты аппараттар.

Цифрлы фотоаппараттарды да осылайша форматтарға бөлуге болады. Бірақ, бұларда пленка пайдаланылмайды, оның орнында объектив арқылы түскен кескінді қабылдап, электронды түрде тіркеп отыратын матрица қолданылады. Бұл матрицалардың көлемі пленка кадрынан көп кіші. Шынымды айтсам, көпшілік қолданып жүрген цифрлы компакт-камералардың матрицаларының көлемінің дәл өлшемін білмеймін де. Ал, фотоны хобби қылып жүрген әуесқойлар көбірек қолданатын, ал кәсіби фотографтардың басты құралы болып табылатын айналы ( зеркальный) фотоаппараттардағы матрицалардың көлемін жақсы білемін. Мысалы, Nikon, Pentax, Sony фирмаларының көпшілік қолды айналы фотоаппараттарында көлемі 23,6 x 15,8 мм болатын матрица қолданылады. Ал, Canon фирмасы көпшілік қолды фотоаппараттарында 22,2 x 14,8 мм көлемді матрица қолданды. Ал, кәсіби санаттағы Canon ЕОS 1d камерасында көлемі 28,7 x 19,1 мм болатын матрица тұр. Көріп отырсыздар, бұлардың бәрінің матрицаларының көлемі пленкадағы 24х36 кадрдың көлемінен кіші. Сондықтан мамандар бұл форматты кроп-формат деп атайды. Цифрлы айналы аппараттардарда кәдімгі кіші формат (фулл-формат) та бар. Мысалы нағыз кәсіби фотографтардың құралы Nikon D3, Canon EOS 1 ds фотоаппараттарында 36 x 24 мм көлемді матрицалар қолданылады. Бұндай «ойыншықтар» - фотоны үлкен табыс табудың көзіне айналдырған нағыз көкжал фотографтардыкі. Олардың бағасы кемінде 4-5 мың доллардан басталады, бұл тек корпусының бағасы. Оларға қолданылатын обьективтердің ең арзаны 500-600 доллардың үстінде.

Цифрлы фотоаппараттардың да орта форматтылары бар. Бірақ, бұл жазып отырғандарымыз әуесқой фотографтарға арналғандықтан, бағасы ең арзаны 10 мың, кейбіреуінікі 40 мың доллар тұратын бұндай «ойыншықтарды» бұл жерде сөз қылып қажеті жоқ шығар.

Енді объективтерге қайта оралайық. Өйткені, объективтердің ең негізгі көрсеткіші – фокустық арақашықтығын (фокусное расстояние) ең алдымен пленкалы кіші форматтан, 24х36 кадрдан бастап түсіндіру керек болып тұр. Жасы егдеріп қалған маған цифрлы технологияның өлшемдерін жатық тілмен түсіндіру қиын, сондықтан өзіме үйреншікті жолмен түсіндіргім келіп тұр. Фотографты күнделікті тұтынатын бұйым ретінде пайдаланатындар менің бұл жазбаларымды оқымайды да, өйткені, оларға бұны біліп керегі де жоқ. Олар компакт-камераны алады дағы, керек жаққа бағыттап, тетігін баса береді. Ал, «ертең фотомен шындап айналысамын, тек альбом үшін ғана емес, өзім осы хоббидан жан ләззатын алуым үшін, елге көрсету үшін түсіремін» деген әуесқойларға осылай түсіндірген дұрыс болар.

Фокустық қашықтық (Ф.Қ.) деген не? Ол – объективтің көп линзалары арқылы өтетін сәулелердің бір жерге келіп түйісетін нүктесінен пленкаға (матрицаға) дейінгі қашықтық. Егер кез-келген объективті алып қарасаңыз, онда 2/50, 2,8/50, 3,5/35 деген сияқты сипаттамаларды таба аласыз. Бұлардағы 50, 35, 28 дегендер – сол біз айтпақ болып отырған фокустық қашықтықтар. Айналы фотоаппараттардың ауыстырып салатын объективтерінің фокустық қашықтықтары 8 миллиметрден басталып, 600-1000 миллиметрге дейін кете береді. Пленкалы фотоаппаратқа фокустық қашықтығы 50 мм объектив салып қарасаңыз, ондай объектив арқылы көргеніңіз сәл-сәл алыстаған сияқты болғанымен кәдімгі көзбен қарағандағыдан көп өзгере қоймайды. Сондықтан бұндай объективтерді қалыпты (нормальный) объективтер деп атайды. Ондай объективтердің Ф.Қ. 40-60 мм арасында. Егер аппаратқа Ф.Қ. 35 мм объектив салсаңыз, түсірем деген нысанаңыз сізден едәуір қашықтап кетеді, бірақ, бұрынғыдай емес, сізге нысанаңыздың айналасынан да көп аумақ көрінеді. Яғни, объективтің қамту бұрышы кеңейеді. Бұндай объективті кеңбұрышты (широкоугольный) деп атайды. Объективтің Ф.Қ. кіші болған сайын оның қамту бұрышы кеңейе түседі. Бұндай объективтер пейзаж түсіруге, тар жерде суретке түсіруге қолайлы.

Егер объективтің Ф.Қ. 50 миллиметрден көп болатын болса, оның қамту бұрышы тарыла түседі, бірақ, түсіретін нысанаңыз сізге жақындай түскендей болады. Ондай объектив телеобъектив деп аталады. Алыс тұрған нысананы жақындатып түсіру үшін осындай телеобъектив қолданылады. Спортты, аң-құсты түсірумен әуестенушілерге керегі – осы. Ондай объективтердің Ф.Қ. 100 миллиметрден жоғары болып келеді.

Бұл айтқандарымыз кадр көлемі 24х36 мм болып келетін кіші форматты камераларға қатысты. Матрицасының көлемі одан кіші болса, бұл өлшемдерге басқаша қарауға тура келеді. Бұндай айырмашылықты мамандар «кроп-фактор» деп атайды. Мысалы, Nikon фирмасының цифрлы айналы фотоаппараттарының кәдімгі 24х36 форматқа қарағандағы кроп-факторы – 1,5 деп алынады. Сонда мынадай есеп жүргіземіз: Ф.Қ. х 1,5 = цифрлы матрицаға арналған Ф.Қ. Айталық, кәдімгі 50 мм объектив цифрлы аппарат үшін 75 мм объективтің, 28 мм объектив 32 мм объективтің орына жүреді.

Бір ғана фокустық қашықтықта түсіретін объективтерді фикс-фокус деп атайды. Әрі алыстатып, әрі жақындатып түсіретін, Ф.Қ. ауысып тұратын объективтерді зумм-объектив деп аталады. Соңғылары қолдануға ыңғайлы, өйткені бір өзі бірнеше объективтің орнына жүре алады. Қазіргі айналы фотоаппараттардың бәрі дерлік осындай объективтермен жабдықталуда.

Жалғасы бар.

Комментариев нет:

Мен туралы

Айсағали Қыдыр, фотожурналист, облыстық "Маңғыстау" газетінде жұмыс істейді.
Powered By Blogger

Фотожурналистің блогы сізді қызықтырар ма еді?